Projekt ustawy o ochronie sygnalistów został skierowany do Sejmu

Na początku kwietnia br. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie sygnalistów (poprzednia nazwa projektowanej ustawy to „Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa”). Projekt w dniu 17 kwietnia 2024 r. został skierowany do Sejmu i pod koniec maja możemy spodziewać się przedstawienia sprawozdania po I czytaniu w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Wersja przekazana do Sejmu, względem wersji z dnia 8 stycznia 2024 r., oprócz zmian w zakresie nazewnictwa (m.in. pojęcie „osoba zgłaszająca naruszenie prawa” zastąpiono „sygnalistą”) oraz o charakterze redakcyjnym, zawiera również klika istotnych zmian merytorycznych, które omawiamy poniżej.

Rozszerzenie katalogu naruszeń

Po pierwsze wskazać należy, że do katalogu naruszeń prawa objętych zakresem projektowanej ustawy włączono naruszenia dotyczące:

• prawa pracy,
• korupcji oraz
• konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela (występujących w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej).

Rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy, w szczególności o kwestie związane z prawem pracy, należy ocenić pozytywnie. Z pewnością zgłoszenia dotyczące naruszeń praw pracowników będą w praktyce stanowiły istotną część wszystkich dokonywanych zgłoszeń.

W odniesieniu do konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela w uzasadnieniu projektodawca precyzuje swoje intencje i wskazuje, że spodziewa się, że naruszenia te mogą dotyczyć przede wszystkim funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy zawodowych, którzy w związku z pełnioną służbą mogą posiadać informację o tego rodzaju naruszeniach, w tym np. o stosowaniu nielegalnej inwigilacji.

Jednocześnie z katalogu przedmiotowego projektu ustawy usunięto handel ludźmi, który został dodany projektem z dnia 26 lutego br.

Doprecyzowanie zakresu podmiotowego

Katalog osób, które mogą zostać sygnalistami nadal jest bardzo szeroki i najnowsza wersja projektu nie wprowadza znaczących zmian w tym zakresie, z wyjątkiem dodania do tego katalogu również prokurentów.

Podmioty zobowiązane do ustanowienia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń

Przypomnieć należy, że zgodnie z projektowaną ustawą, a także wdrażaną nią dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, podmioty prawne, na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób mają zostać zobowiązane do ustanowienia wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i do podejmowania działań następczych.

Najnowszy projekt precyzuje sposób ustalania liczby pracowników wskazując, że do ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych mają być zobowiązane podmioty, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Do tej liczby mają być wliczani pracownicy w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.

Zaznaczyć należy, że podmioty wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, mają zostać zobowiązane do ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych bez względu na liczbę zatrudnianych osób.

Zgłoszenia anonimowe

W wersji projektu ustawy przyjętej w kwietniu przez rząd zwrócono większą niż w projekcie ze stycznia br., uwagę na zgłoszenia anonimowe. Zgłoszenia w dalszym ciągu co do zasady są imienne, nie wprowadzono również obowiązku przyjmowania i rozpatrywania zgłoszeń anonimowych, jednak doprecyzowano, że zarówno podmiot prawny, jak i Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organ publiczny mogą przyjmować zgłoszenia anonimowe. Tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo ma być ponadto obowiązkowym elementem procedury zgłoszeń wewnętrznych.

Odszkodowanie dla sygnalisty

Kluczową kwestią regulowaną przez projektowaną ustawę jest objęcie sygnalistów ochroną przed działaniami odwetowymi. Zgodnie z unijną dyrektywą w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii „poza wyraźnym, ustanowionym w przepisach zakazem prowadzenia działań odwetowych kluczowe znaczenie ma zapewnienie osobom dokonującym zgłoszenia, które doświadczyły działań odwetowych, dostępu do środków ochrony prawnej i odszkodowania”.

W wersji z dnia 8 stycznia br. projektodawca ograniczył się do stwierdzenia, iż sygnaliście, który doświadczył działań odwetowych przysługuje prawo do odszkodowania w pełnej wysokości. W aktualnej wersji projektu określono minimalną kwotę odszkodowania, które powinno dostać wypłacone sygnaliście, w przypadku dopuszczenia się względem niego działań odwetowych. Sygnaliście ma przysługiwać prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W projekcie uwzględniono również prawo sygnalisty do zadośćuczynienia.

Dłuższe vacatio legis

Zgodnie z najnowszą wersją projektu ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od jej ogłoszenia. Wyjątek mają stanowić przepisy rozdziału 4 dotyczące zgłoszeń zewnętrznych przekazywanych Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo organowi publicznemu oraz związane z tym regulacje dotyczące obowiązku uwzględnienia w regulaminach zgłoszeń wewnętrznych informacji na temat dokonywania zgłoszeń wewnętrznych. Przepisy w tym zakresie mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.  

Z najnowszą wersją projektu ustawy o ochronie sygnalistów oraz przebiegiem sejmowych prac legislacyjnych można zapoznać się pod linkiem.

O toczących się pracach nad Projektem pisaliśmy uprzednio na naszej stronie internetowej, m.in. w dniu 6 października 2021, 22 października 2021, 31 grudnia 2021, 16 lutego 2022, 25 kwietnia 2022, 12 lipca 2022, 27 grudnia 2022, 20 stycznia 2023, 3 marca 2023, 29 sierpnia 2023, 17 stycznia 2024 oraz 30 stycznia 2024.

Autor: aplikantka radcowska Katarzyna Okoń.

 

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, transakcji M&A, jak również doradztwa regulacyjnego dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie działalności firm inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, podmiotów zarządzających aktywami, banków (depozytariuszy), a także w zakresie obsługi sporów sądowych dla podmiotów rynku kapitałowego.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.