Kolejne podejście do zmiany ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

Jak wskazano w założeniach do projektu, potrzeba nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kar wynika z jej niskiej efektywności, o czym świadczy mała liczba postępowań prowadzonych wobec podmiotów zbiorowych oraz niskie kary nakładane na podmioty, które potwierdzają, że sprawy są prowadzone głównie przeciwko niewielkim przedsiębiorstwom. Powyższe prowadzi do wniosków, iż obecnie obowiązująca ustawa nie jest skutecznym narzędziem, w szczególności w przypadku największych podmiotów zbiorowych.

Główne założenia projektowanej nowelizacji

Wśród najważniejszych założeń projektu nowelizacji wskazać należy na planowaną zmianę definicji „podmiotu zbiorowego” i zawężenie zakresu podmiotowego ustawy. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu aktualnie obowiązującej ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, a także spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.

Zgodnie z przedstawionymi założeniami, z zakresu podmiotowego ustawy wyłączone mają zostać m.in. małe i średnie przedsiębiorstwa, a także podmioty zbiorowe zatrudniające w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych mniej niż 500 pracowników albo osiągające roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 100 milionów euro.

Kolejną planowaną zmianą jest odejście od zasady prejudykatu, zgodnie z którą, aby pociągnąć podmiot zbiorowy do odpowiedzialności na podstawie aktualnie obowiązującej ustawy konieczne jest uprzednie skazanie osoby fizycznej za dany czyn zabroniony, co negatywnie wpływa na skuteczność ustawy. Wyeliminowaniu uprzedniego skazania osoby fizycznej jako warunku odpowiedzialności podmiotu zbiorowego może zwiększyć liczbę postępowań na podstawie ustawy odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary oraz je przyspieszyć.

Ponadto, zgodnie z założeniami do nowelizacji, podmioty zbiorowe będą ponosić odpowiedzialność za przestępstwa, które zostały popełnione na ich korzyść niezależnie od możliwości zidentyfikowania osoby fizycznej, która dopuściła się czynu zabronionego. W ustawie ma zostać określony katalog osób, za których działania odpowiadał będzie podmiot zbiorowy, w sytuacji uzyskania (lub możliwości uzyskania) korzyści, choćby niemajątkowej, przez podmiot w wyniku tych działań – będą to m.in. członkowie organów – w przypadku działań niebędących działaniami organu, a także prokurenci, pracownicy podmiotu oraz osoby działające na podstawie pełnomocnictwa.

Uchylony ma zostać również art. 16 obecnie obowiązującej ustawy, zawierający katalog czynów zabronionych będących podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Katalog ten, oceniany przez projektodawcę jako mało czytelny, ma zostać zastąpiony zasadą, zgodnie z którą podmiot zbiorowy będzie mógł ponieść odpowiedzialność na podstawie ustawy za każde przestępstwo i przestępstwo skarbowe. Jednocześnie podmioty zbiorowe będą mogły uwolnić się od odpowiedzialności w przypadku, gdy wszystkie obowiązane organy i osoby uprawnione do działania w imieniu lub w interesie tego podmiotu dochowały należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach, w organizacji tego podmiotu oraz w nadzorze nad tą działalnością.

Założenia do projektu nowelizacji zakładają ponadto znaczące zaostrzenie kar pieniężnych, które będą mogły zostać nałożone na podmioty zbiorowe. Aktualnie wobec podmiotu zbiorowego może zostać orzeczona kara pieniężna w wysokości od 1 tys. zł do 5 mln zł, przy czym kara ta nie może być wyższa niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Zgodnie z opublikowanymi założeniami, planowane jest odejście od ograniczenia wymiaru kary polegającego na powiązaniu wysokości kary z wysokością przychodu podmiotu oraz podwyższenie progu i pułapu zagrożenia karą do odpowiednio: 10 tys. zł i 30 mln. zł.

Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów ma nastąpić jeszcze w bieżącym kwartale. Z niecierpliwością czekamy na publikację projektu. Jedna rzecz już na tym etapie  nie może budzić wątpliwości – przyjęcie omawianej regulacji będzie stanowiło kolejny argument za wzmocnieniem roli komórek compliance w strukturach podmiotów zbiorowych.

Z treścią założeń do nowelizacji można zapoznać się pod linkiem.

Jednocześnie przypomnieć należy, że projektowana nowelizacja to kolejna próba zmiany obowiązującej ustawy. O pracach nad projektem ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z 2018 r. pisaliśmy na naszej stronie 10 sierpnia 2018, 15 listopada 2018 oraz 12 grudnia 2018 r.

Autor: aplikantka radcowska Katarzyna Okoń.

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym  świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, transakcji M&A, jak również doradztwa regulacyjnego dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie działalności firm inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, podmiotów zarządzających aktywami, banków (depozytariuszy), a także pozostałych uczestników rynku finansowego.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.