Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Rozwiązania przyjęte w projektowanej ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych zmierzają do zwiększenia efektywności narzędzi służących do wymierzenia sankcji podmiotom zbiorowym, zwłaszcza w przypadku zwalczania poważnej przestępczości gospodarczej i skarbowej. W ocenie projektodawców potrzebę realizacji powyższego celu uzasadnia dotychczasowa praktyka, która wskazuje na znikomą efektywność przyjętego obecnie ustroju odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, na co wskazują statystyki (w zakresie podmiotów zbiorowych w 2015 r. do sądów wpłynęło 14 spraw, w 2014 r. – 31 spraw, w 2013 r. – 26 spraw).

Zgodnie z projektowaną ustawą, odpowiedzialność podmiotów zbiorowych będzie dotyczyć każdego czynu zabronionego przez ustawę, a popełnionego w związku z działalnością danego podmiotu zbiorowego przez:

- organ danego podmiotu zbiorowego (m.in. zarząd, radę nadzorczą, walne zgromadzenie, zgromadzenie inwestorów FIZ, rada inwestorów),
- członka organu danego podmiotu zbiorowego.

Nowe przepisy będą stosowane w odniesieniu do podmiotów zbiorowych, a więc przede wszystkim do spółek prawa handlowego, ale także funduszy inwestycyjnych.

Istotną zmianą wprowadzaną przez projektowane przepisy jest całkowita zmiana samej konstrukcji i przesłanek odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Według nowych przepisów warunkiem odpowiedzialności spółki, przedsiębiorstwa państwowego lub fundacji za przestępstwo nie będzie już wcześniejsze pociągnięcie do odpowiedzialności osoby fizycznej (np. pracownika lub członka zarządu spółki) za określone przestępstwo. Powyższe oznacza, że organy ścigania miały, w przypadku przestępstw ściganych z urzędu, obowiązek prowadzić czynności przeciwko podmiotowi zbiorowemu niezależnie od postępowania przeciwko osobie fizycznej.

Warto jednocześnie wskazać, iż kary i środki karne przewidziane w związku z odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego za przestępstwo są dość surowe. Należą do nich m.in.:

- kara pieniężna do 60 mln zł,
- rozwiązanie lub likwidacja podmiotu zbiorowego,
- zakaz promocji lub reklamy działalności, wyrobów, świadczeń lub usług podmiotu zbiorowego,
- zakaz działalności gospodarczej określonego rodzaju wobec podmiotu zbiorowego.

Przepisy końcowe projektowanej ustawy przewidują jednoczesne uchylenie obecnie obowiązującej ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (tj. Dz. U. z 2018 r, poz. 703). Planowane jest wejście w życie projektowanej ustawy po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

Projekt ustawy