Stanowisko UKNF w sprawie zarządzania produktowego (product governance)

Stanowisko UKNF w sprawie zarządzania produktowego (product governance)

W dniu 16 lutego 2021 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego opublikował stanowisko w sprawie zarządzania produktowego w ramach świadczenia usług maklerskich. Stanowisko UKNF powstało na kanwie wymogów z zakresu zarządzania produktowego, uregulowanych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi oraz w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych („Rozporządzenie”) i ma na celu uporządkowanie strategii dystrybucyjnych firm inwestycyjnych, a także podniesienie jakości świadczenia tych usług poprzez określenie katalogu instrumentów, które mogą być ich przedmiotem.

UKNF porusza w stanowisku w szczególności kwestie związane z: (i) zakresem podmiotowym i przedmiotowym zastosowania wymogów zarządzania produktowego, (ii) kryteriami określenia grupy docelowej klientów, (iii) strategią dystrybucji instrumentów finansowych, (iv) obowiązkami informacyjnymi względem emitentów i wystawców instrumentów finansowych oraz (v) pojęciem wyłącznej inicjatywy klienta.

Zakres stosowania wymogów

Jak wskazuje UKNF, wszelkie wymogi określone w opublikowanym stanowisku mają zastosowanie do:

üfirm inwestycyjnych rekomendujących, oferujących lub w inny sposób umożliwiających nabycie lub objęcie instrumentu finansowego (tzw. dystrybutorzy) oraz firm inwestycyjnych emitujących lub wystawiających instrumenty finansowe jak i firm udzielających porad w zakresie emitowania lub wystawiania instrumentu finansowego (tzw. producenci) oraz

üwszystkich produktów sprzedawanych na rynku pierwotnym i wtórnym, bez względu na rodzaj oferowanego produktu lub świadczonej usługi oraz na wymogi mające zastosowanie w miejscu sprzedaży, wyemitowanych lub wystawionych po dniu wejścia w życie Rozporządzenia, tj. po dniu 22 czerwca 2018 r. (§ 143 ust. 1 Rozporządzenia).

Wymóg określenia grupy docelowej

W celu zadośćuczynienia przez firmy inwestycyjne wymogom w zakresie zarządzania produktowego, kluczowe jest określenie przez firmy inwestycyjne grupy docelowej dla danego instrumentu finansowego i usługi maklerskiej, przy czym obowiązek ten nie może zostać zastąpiony przeprowadzeniem testu odpowiedniości usługi maklerskiej czy instrumentu finansowego będącego przedmiotem tej usługi (§44 ust. 2 Rozporządzenia). I tak, firma inwestycyjna powinna działać dwuetapowo. W pierwszej kolejności, powinna określić grupy docelowe dla instrumentów finansowych, a w kolejnym kroku zbadać, do której z nich należy dany klient. W konsekwencji powyższego, firma inwestycyjna będzie mogła rekomendować klientowi tylko te produkty, które zostały „przypisane” do grupy docelowej, do której został zakwalifikowany dany klient. Ponadto, obowiązek określenia grupy docelowej ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do klientów końcowych, którzy nie oferują, nie rekomendują albo w inny sposób nie udostępniają danego instrumentu finansowego do nabycia bądź objęcia przez innych klientów (§ 37 ust. 9 Rozporządzenia).

Jak wskazuje UKNF, dla celów określenia grupy docelowej, firmy inwestycyjne powinny mieć na względzie w szczególności:

• uwzględnienie co najmniej takich kryteriów jak: rodzaj klienta, do którego dany produkt jest skierowany, wiedzę i doświadczenie klienta w odniesieniu do danego rodzaju instrumentu finansowego, sytuację finansową klienta, tolerancję ryzyka oraz cele inwestycyjne i potrzeby inwestycyjne;
• konieczność określenia grupy docelowej dla danego instrumentu finansowego, nawet w sytuacji gdy emitent lub wystawca tego instrumentu nie określił takiej grupy;
• wzięcie pod uwagę kosztów i struktury opłat związanych z danym instrumentem finansowym (§31 ust. 7 Rozporządzenia);
• konieczność określenia grupy docelowej instrumentu finansowego lub usługi na etapie ustalania przez zarząd firmy inwestycyjnej celów biznesowych i strategii dystrybucji, przed rozpoczęciem świadczenia usług w odniesieniu do danego instrumentu finansowego (§ 37 ust. 2 Rozporządzenia);
• zgodność zamierzonej strategii dystrybucji z określoną grupą docelową (§ 39 ust. 1 Rozporządzenia);
• zasadę proporcjonalności, w ramach której określenie grupy docelowej powinno następować w sposób odpowiedni i proporcjonalny, uwzględniający charakter instrumentu finansowego, jego złożoność, związane z nim koszty oraz strukturę opłat itp. (gdzie w odniesieniu do przypadku nieskomplikowanych i łatwo dostępnych instrumentów finansowych, których cechy można łatwo porównać, możliwe jest określenie grupy docelowej na podstawie wspólnego podejścia dotyczącego jednego rodzaju instrumentów przy ogólnym opisie kryteriów identyfikujących i jednocześnie przy bardziej skomplikowanych instrumentach finansowych, szczególnie pod względem złożoności obliczeń stopy zwrotu oraz związanych z nim kosztów, kryteria określenia grupy docelowej powinny być bardziej szczegółowe);
• przeprowadzenie dokładnej analizy cech swojej bazy potencjalnych i istniejących klientów.

Określenie negatywnej grupy docelowej

Firma inwestycyjna, określając grupę docelową, ocenia tym samym sytuację i potrzeby klientów, dla których zamierza świadczyć usługi, tak aby zapewnić, by interesy klientów nie zostały naruszone w wyniku nacisków handlowych lub finansowych. Jednocześnie, dekodując poszczególne grupy klientów, firma inwestycyjna, kierując się potrzebami, cechami oraz celami danego instrumentu finansowego lub usługi może wyodrębnić negatywną grupę docelową poprzez stwierdzenie, że dany instrument finansowy lub dana usługa nie odpowiadają żadnemu klientowi poza grupą docelową (§39 ust. 4 Rozporządzenia). Przedmiotowa sytuacja będzie miała miejsce, w przypadku gdy ze względu na specyficzne cechy określonej przez firmę inwestycyjną grupy docelowej klienci należący do tej grupy będą posiadali automatycznie cechy przeciwstawne. I tak, jeżeli w ramach danej grupy docelowej dla konkretnego instrumentu finansowego znajdować się będą klienci profesjonalni oraz uprawnieni kontrahenci, firma inwestycyjna będzie mogła jednocześnie rozstrzygnąć, czy np. klienci detaliczni stanowią negatywną grupę dla tego instrumentu finansowego.

Konsekwencje niemożności określenia grupy docelowej

Jeżeli firma inwestycja nie będzie dysponować odpowiednimi informacji, pozwalającymi na określenie grupy docelowej instrumentu finansowego, wówczas zaktualizuje się zakaz dystrybucji takiego instrumentu finansowego (§36 ust. 4 Rozporządzenia), chyba, że jego nabycie lub objęcie następować będzie wyłącznie z inicjatywy klienta (tj. o ile klient nie będzie żądał jej świadczenia w odpowiedzi na zindywidualizowane informacje otrzymane od firmy lub w jej imieniu i przekazane danemu klientowi, a zawierające ofertę, bądź mające na celu wywarcie wpływu na klienta w odniesieniu do danego instrumentu finansowego czy transakcji).

Jednocześnie, co podkreśla UKNF, w przypadku gdy bank będący emitentem instrumentu finansowego określił grupę docelową tego instrumentu finansowego, biuro maklerskie tego banku, które dystrybuuje taki instrument nie jest zobowiązane do ponownego określania grupy docelowej tego instrumentu finansowego (art. 83 ust. 17 Ustawy o obrocie).

Regulacje wewnętrzne

Jak wskazuje w UKNF, regulacje wewnętrzne firmy inwestycyjnej, w których znajdują odzwierciedlenie kryteria określania docelowej grupy klientów, muszą precyzyjnie definiować pojęcia, którymi firma inwestycyjna posługuje się dokonując takiego określania, w szczególności unikać pojęć nieostrych. Ponadto, zakres i szczegółowość zadawanych pytań klientowi lub adekwatnych informacji posiadanych o kliencie przez firmę inwestycyjną powinny uwzględniać poziom skomplikowania instrumentów finansowych jak i charakter usługi świadczonej na rzecz klienta przez firmę inwestycyjną.

Podsumowanie

Cyklicznie zwiększająca się oferta produktowo – usługowa firm inwestycyjnych przekłada się bezpośrednio na wzrost stopnia skomplikowania produktów i usług, a tym samym wzrost ryzyka inwestycyjnego z nimi związanego. W tym kontekście kluczowe jest zrozumienie produktów oraz usług przez inwestorów, a w szczególności przez klientów detalicznych, którzy dzięki samodzielnej analizie, będą mogli podjąć świadomą decyzję inwestycyjną. Zróżnicowany stopień skomplikowania produktów oraz konieczność adresowania tych bardziej skomplikowanych wyłącznie do klientów profesjonalnych, wiąże się zaś z obowiązkiem dokonania przez firmy inwestycyjne „przypisania” konkretnych instrumentów finansowych dla poszczególnych kategorii klientów. Regulacje w zakresie zarządzania produktowego przyświecają właśnie temu celowi. Stanowisko nadzorcy przybliża zaś najważniejsze regulacje w zakresie product governance oraz wskazuje kluczowe zagadnienia, które firmy inwestycyjne zobowiązane są wziąć pod uwagę w celu dostosowania działalności do obowiązujących wymogów.

Pełna treść stanowiska UKNF dostępna jest pod adresem: https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Stanowisko_UKNF_dot_zarzadzania_produktowego_72596.pdf

Autor: Nikola Jadwiszczak-Niedbałka, aplikant radcowski

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa. w tym świadczy usługi m. in. w zakresie prawa korporacyjnego, obsługi inwestycji kapitałowych i instytucji finansowych.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.