Czy Rzecznik Finansowy uzyska kompetencje do wnoszenia pozwów i uczestniczenia w postępowaniach grupowych w charakterze reprezentanta grupy?

Projektowana ustawa zakłada przyznanie Rzecznikowi Finansowemu kompetencji do wszczynania i uczestniczenia w postępowaniach grupowych w charakterze reprezentanta grupy.

Zakres i cel projektowanych zmian

Projektowana ustawa zakłada wprowadzenie do przepisu art. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym („u.d.r.p.”) ust. 2a, w następującym brzmieniu: „Reprezentantem grupy może być Rzecznik Finansowy w zakresie ochrony klientów podmiotu rynku finansowego w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 187), których interesy reprezentuje.”. Natomiast zmiana do ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym („ustawa o Rzeczniku Finansowym”), polega na dodaniu do art. 17 ust. 3 w brzmieniu „Rzecznik Finansowy może być reprezentantem grupy, o którym mowa w art. 4 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu”.

Projektowane zmiany obejmują więc:

• przyznanie Rzecznikowi Finansowemu kompetencji do wszczynania i uczestniczenia w postępowaniach grupowych w charakterze reprezentanta grupy (jako podmiotu uprawnionego do wytaczania powództwa w postępowaniu grupowym),
• przyjęcie regulacji intertemporalnej, zgodnie z którą kompetencje Rzecznika Finansowego w zakresie grupowego dochodzenia roszczeń będą dotyczyć również roszczeń za szkodę wyrządzoną przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.

Jak wskazuje projektodawca, rekomendowane rozwiązanie ma ułatwić dostęp do wymiaru sprawiedliwości osobom, których prawa zostały naruszone przez ten sam podmiot, w taki sposób, aby umożliwić tym osobom dokonanie wyboru w zakresie wspólnego dochodzenia przysługujących im praw w przypadku, gdy np. ze względu na czas, koszty lub z powodu braku odpowiednich kompetencji nie byłyby w stanie indywidualnie występować przed sądem. W ocenie projektodawcy regulacja stanowi kolejny element tzw. public interest law. Według oczekiwań, zmiana ma przyczynić się do ochrony dobra wspólnego w postaci prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

Tło wprowadzonych zmian

Jak wynika z treści opublikowanego uzasadnienia projektu, przyznanie Rzecznikowi Finansowemu kompetencji do wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym w sprawach związanych z ochroną praw (interesów) konsumentów korzystających z usług podmiotów rynku finansowego (klientów podmiotu rynku finansowego w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o Rzeczniku Finansowym) jest jedną z rekomendacji, która wynika z raportu Senackiego Zespołu do spraw Spółki GetBack S.A. Poszkodowanych działaniem GetBack S.A. można uznać za grupę zainteresowania publicznego. W tym aspekcie, połączone interesy rozproszonych poszkodowanych, należy bowiem w ocenie projektodawcy, traktować nie jako kwestię ich interesu jednostkowego, ale jako interes publiczny.

W uzasadnieniu projektu ustawy, projektodawca podkreślił, że podobieństwo zgłoszonych przez powoda okoliczności faktycznych, uzasadniających dochodzone żądania, decyduje o dopuszczalności postępowania grupowego, co nie stoi jednak na przeszkodzie, z uwagi na indywidualną sytuację prawną członków grup, aby roszczenia zostały zasądzone na podstawie ustalonego stanu faktycznego z innymi podstawami prawnymi. W przypadku poszkodowanych działalnością GetBack S.A. występuje, w ocenie projektodawcy, jednorodzajowość roszczeń wynikających z tego samego typu stosunków prawnych. Stąd też, przyznanie Rzecznikowi Finansowemu kompetencji do wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym będzie dotyczyło także – w pewnym zakresie – poszkodowanych działalnością GetBack S.A.

Przepisy intertemporalne

Co do przepisów intertemporalnych, projektodawca proponuje, aby zmiany przewidziane projektem miały zastosowanie również w przypadku dochodzenia roszczeń za szkodę wyrządzoną przed dniem wejścia w życie zmienianych przepisów. O ile więc proponowane przepisy ustawy wejdą w życie w kształcie zaproponowanym przez Senat, Rzecznik Finansowy uzyska uprawnienie do występowania w sprawach klientów podmiotu rynku finansowego również w zakresie roszczeń, które już powstały. Ustawodawca przewiduje więc odstąpienie od zasady nieretroaktywności prawa, tłumacząc przy tym, że zabieg ten ma na celu wyeliminowanie potencjalnego problemu intertemporalnego.

Komentarz

Projekt zgłoszony przez Senat RP jest kolejnym pokłosiem stwierdzonych nieprawidłowości w działalności spółki GetBack S.A. oraz ujawnionego w raporcie Najwyższej Izby Kontroli, braku zapewnienia przez instytucje państwowe skutecznej ochrony nieprofesjonalnym uczestnikom rynku finansowego przed zagrożeniami wynikającymi z niezgodnej z prawem działalności GetBack S.A. oraz podmiotów oferujących i dystrybuujących papiery wartościowe tej spółki.

Z uwagi jednak na abstrakcyjność i generalność proponowanych zmian, znajdą one zastosowanie nie tylko w odniesieniu do poszkodowanych działalnością GetBack S.A., ale również w odniesieniu do pozostałych uczestników rynku w innych sprawach, w których stronami były, są albo będą konsumenci (klienci podmiotu rynku finansowego) i podmioty rynku finansowego, o ile spełnione zostaną ustawowe przesłanki dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym (dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktyczne). Projektowana ustawa będzie więc dotyczyć szerokiego kręgu podmiotów świadczących usługi finansowe (wg danych opublikowanych przez KNF liczba podmiotów podlegających nadzorowi KNF na koniec grudnia 2021 r. wynosiła 292 310).

W ocenie projektodawcy, system prawny zorientowany wyłącznie na ochronę praw podmiotowych zawodzi w sytuacji, gdy pojawia się potrzeba realizacji roszczeń przysługujących większej liczbie osób. Obecnie reprezentantem grupy w rozumieniu przepisów u.d.r.p. może być osoba będąca członkiem grupy albo powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących im uprawnień. Taki reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy. Ograniczenie do występowania w imieniu grupy obejmuje konieczność działania w imieniu powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że sam powód jest adwokatem lub radcą prawnym.

Pomimo celu proponowanych regulacji, jakim jest zapewnienie poszkodowanym (klientom podmiotów rynku finansowego) pomocy w postaci możliwości wytoczenia powództwa na ich rzecz przez Rzecznika Finansowego, w ocenie projektodawcy, co wydaje się zaskakujące z punktu widzenia celów proponowanych zmian, rozwiązania te mają być korzystne również dla pozwanych. Jak bowiem wskazuje, rozstrzygnięcia wydawane w postępowaniach grupowych dotyczących wielu podobnych spraw różnych klientów, zmniejszą obciążenia organizacyjne i finansowe po stronie podmiotów rynku finansowego w porównaniu z sytuacją, w której poszczególne sprawy miałyby być rozpatrywane oddzielnie. W tym kontekście zauważyć jednakże należy, iż  proponowane zmiany ułatwiając klientom rynku finansowego dostęp do dochodzenia przysługujących im roszczeń, przede wszystkim skutkować będą intensyfikacją działań klientów skierowanych przeciwko instytucjom finansowym.

Projektowane przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Najpierw jednak ustawa musimy przejść przez cały proces legislacyjny.

Pełna treść projektu oraz uzasadnienie dostępne są pod linkiem.

Autor: Radca Prawny Nikola Jadwiczczak - Niedbałka

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym  świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, transakcji M&A, jak również doradztwa regulacyjnego dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie działalności firm inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, podmiotów zarządzających aktywami, banków (depozytariuszy), a także pozostałych uczestników rynku finansowego.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.