Projekt Stanowiska UKNF ws. wydawania i obrotu kryptoaktywami

Przyjęcie stanowiska ma być elementem realizacji opublikowanej w dniu 19 grudnia 2019 r. Cyfrowej Agendy Nadzoru („CAN”), która określa plan działań UKNF w zakresie m.in. nowoczesnych technologii, innowacji oraz cyberbezpieczeństwa.

W zamiarze dokument stanowić ma uzupełnienie Komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 22 listopada 2017 r. w sprawie sprzedaży tzw. monet (ICO) lub tokenów (ITO). Celem publikacji stanowiska ma być zwiększenie standaryzacji oraz pewności prawnej w podejściu do wykorzystania kryptoaktywów na polskim rynku finansowym.

Projekt Stanowiska dotyka problematyki możliwości uznania działalności związanej z wydawaniem lub obrotem kryptoaktywam za działalność regulowaną, nad którą nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Stanowisko, co zrozumiałe, ogranicza się do analizy przykładów pod kątem regulacji rynku finansowego, co do zasady nie odnosząc do kwalifikacji tokenów na gruncie prawa prywatnego czy prawa podatkowego. Stanowisko dotyczyć ma wyłącznie kryptoaktywów, do których z uwagi na siedzibę emitenta, siedzibę platformy obrotu, nabywców lub też inne okoliczności uzasadnione jest zastosowanie przepisów prawa polskiego.

Przypomnieć należy, iż powszechnie przyjmuje się podział kryptoaktywów na trzy podstawowe kategorie: tokeny inwestycyjne (ang. investment tokens), tokeny płatnicze (ang. currency type tokens) oraz tzw. tokeny użytkowe (ang. utylity tokens). Taka klasyfikacja została zawarta m.in w komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 19 grudnia 2019 r. inicjującym konsultacje unijne prace w sprawie ram prawnych dla rynków kryptoaktywów.

Posługując się przykładami, w Stanowisku omówione zostały możliwe warianty kwalifikacji poszczególnych rodzajów tokenów, w zależności od posiadanych przez nich cech oraz funkcji jaką pełnią na rynku finansowym.

W odniesieniu do tokenów płatniczych wskazano, że tokeny nienatywne mogą być kwalifikowane jako pieniądz elektroniczny lub instrument finansowy (opcja lub kontrakt terminowy). Przypisanie danemu tokenowi cech pozwalających na zakwalifikowanie jako pieniądza elektronicznego niesie za sobą dalekosiężne skutki. Emisji pieniądza elektronicznego wymaga spełnienia wymagań przewidzianych w ustawie o usługach płatniczych dla podmiotów, które są uprawnione do wydawania pieniądza elektronicznego (uprawnienie takie posiadają banki, krajowe instytucje płatnicze oraz instytucje pieniądza elektronicznego). Emisja takich aktywów przez inne podmioty zagrożona jest sankcją karną. Z kolei w kontekście możliwości uznania tokenów płatniczych za instrumenty pochodne, UKNF przypomniał, iż podobnie zagrożone pod rygorem odpowiedzialności karnej jest świadczenie usług maklerskich przez nielicencjonowane podmioty.

W zakresie tokenów użytkowych, które o ile nie posiadają cech tokenów inwestycyjnych, nie są objęte regulacją ustawy o obrocie instrumentami finansowymi ani ustawy o ofercie publiczne, UKNF zauważył, iż wydawanie takich tokentów w procesie ICO lub IEO przy braku zamiaru spełnienia swojego zobowiązania w zamian za udzielone przez nabywających tokeny wsparcie, może wiązać się z wypełnieniem znamion przestępstwa oszustwa, na gruncie art. 286 kodeksu karnego. UKNF zwrócił również uwagę, iż nabywcy tokenów użytkowych mogą w określonych przypadkach korzystać z ochrony przewidzianej w ustawie o prawach konsumenta.

W Stanowisku zaprezentowano propozycje podziału tokenów inwestycyjnych na 4 grupy w zależności od rodzaju emitenta oraz uprawnień, których dane tokeny są nośnikiem, tj.:

a)      tokeny, których celem jest nadanie uprawnień tożsamych z uprawnieniami inkorporowanymi przez papiery wartościowe;

b)      tokeny, które z uwagi na inkorporowane w nich uprawnienia odpowiadają w pełny lub częściowy sposób tytułom uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania (takich jak fundusze inwestycyjne lub ASI);

c)      tokeny będące instrumentami finansowymi, innymi niż wymienione powyżej;

d)      tokeny inwestycyjne oparte na prawach wynikających z udziału w sp. z o.o.

Oprócz konieczności oceny takich tokenów na gruncie ustawy obrocie instrumentami finansowymi, czy ustawy o ofercie, w Stanowisku zwrócono uwagę, iż działalność mająca za przedmiot zbieranie aktywów, w celu zarządzania nimi oraz inwestowanie zgodnie z określoną polityką inwestycyjną stanowi działalność charakterystyczną dla przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania., która może być wykonywana jedynie przez profesjonalne podmioty działające w określonej formie prawnej (fundusze inwestycyjne, ASI). Stąd zbieranie środków postaci emisji tokenów, może w określonych przypadkach zostać uznane za naruszające przepisy ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

Podkreślić należy, iż w każdym przypadku właściwa kwalifikacja danych kryptoaktywów wymaga kompleksowej analizy praw i obowiązków związanych z posiadaniem lub emisją (wydaniem) danego kryptoaktywa.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z CAN w pierwszym etapie realizacji agendy planowane jest wydawanie stanowisk nadzorczych wyjaśniających status prawny aspektów określonej działalności w świetle przepisów prawa. W kolejnym kroku, planowane są inicjatywy legislacyjne UKNF w celu uregulowania obszarów, gdzie interwencja jest wymagana ze względu na bezpieczeństwo obrotu i interes nieprofesjonalnych. Najnowszy projekt Stanowiska nie daje jednak wskazówek, czy takie inicjatywy podejmowane będą w odniesieniu do kryptoaktywów.

Jednocześnie przypomnieć należy, iż obecnie Komisja Europejska rozważa ustanowienie ram prawnych dla kryptoaktywów. W tym celu w pierwszym kwartale obecnego roku odbyły się konsultacje publiczne w niniejszej sprawie, które miały formę ankiety skierowanej zarówno do obywateli Unii Europejskiej, jak również wszelkiego typu organizacji działających w UE. Na chwilę obecną nie zostały ujawnione szczegółowy dotyczące przyszłej regulacji. Należy się jednak spodziewać się jednak, że zostaną one opublikowane w niedługim czasie.

Prawdopodobnie ewentualna nowa regulacja skupiać się będzie na określeniu ram prawnych funkcjonowania tzw. stablecoinów

Urząd poinformował, że uwagi do treści projektu Stanowiska zgłaszać mogą podmioty nadzorowane, przesyłając spostrzeżenia za pośrednictwem organizacji branżowych.

Jako termin zakończenia konsultacji wskazano dzień 30 lipca 2020 r.