Nowy projekt ustawy o Systemie Informacji Finansowej

Zamieszczenie projektu ustawy o Systemie Informacji Finansowej związane jest z opublikowaniem Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (dalej: „5AMLD”) oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1153 z dnia 20 czerwca 2019 r. ustanawiającej zasady ułatwiające korzystanie z informacji finansowych i innych informacji w celu zapobiegania niektórym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia dochodzeń w ich sprawie lub ich ścigania oraz uchylająca decyzję Rady 2000/642/WSiSW (dalej: „dyrektywa 2019/1153”), przyjętych w konsekwencji analizy działań podjętych w celu sfinansowania zamachów terrorystycznych we Francji oraz Belgii, planów na rzecz poprawy zwalczania terroryzmu, informacjami ujawnionymi w tzw. „dokumentach panamskich”, wskazujących słabe punkty światowego systemu finansowego, a także upływem terminu implementacji ww. dyrektyw, co w odniesieniu do dyrektywy 2019/1153, powinno było nastąpić do dnia 1 sierpnia 2021 r., a 5AMLD - do dnia 10 września 2020 r

W 5AMLD zostały przewidziane rozwiązania mające na celu stworzenie uprawnionym organom możliwości szybkiego dostępu do informacji o tożsamości posiadaczy rachunków bankowych oraz płatniczych, a także posiadaczy skrytek depozytowych. W dyrektywie 2019/1153 wskazano natomiast wymogi dotyczące dostępu właściwych organów do informacji o rachunkach bankowych i przeszukiwania tych informacji.

System Informacji Finansowej

Aktualnie, organy publiczne w celu pozyskania pełnej informacji o rachunkach prowadzonych dla osób i podmiotów powiązanych z poważną przestępczością zmuszone są do prowadzenia czasochłonnych i kosztownych działań, w tym prowadzenia korespondencji z licznymi instytucjami funkcjonującymi na rynku finansowym lub korzystania z płatnych rozwiązań komercyjnych (jak np. centralna informacja o rachunkach). W celu ułatwienia i przyspieszenia ich działań utworzony ma zostać  System Informacji Finansowej.

System Informacji Finansowejumożliwiać ma sprawne zlokalizowanie rachunku lub innego produktu, służącego gromadzeniu, przechowywaniu lub inwestowaniu środków finansowych, należącego do danej osoby lub podmiotu, bez możliwości uzyskania informacji o znajdujących się na nim aktywach czy dokonywanych w oparciu o niego transakcjach. Co istotne, System Informacji Finansowej nie będzie ingerował w zakres tajemnic służbowych (w tym tajemnicy bankowej) – rejestr nie będzie służył gromadzeniu informacji o dokonywanych transakcjach finansowych, wysokości środków zgromadzonych na rachunkach, czy w ramach innych produktów. System Informacji Finansowej ma sprzyjać wykrywaniu tzw. poważnych przestępstw lub prowadzeniu postępowania karnego w sprawie poważnego przestępstwa, a także identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa. Celem projektu ustawy jest stworzenie optymalnych warunków do tego, aby decyzja o zabezpieczeniu mienia mogła zostać podjęta w toku postępowania karnego przez uprawniony organ.

Celami wprowadzenia Systemu informacji Finansowej jest nie tylko przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ale również zwalczanie tzw. przestępstw katalogowych (o których poniżej), przyspieszenie i usprawnienie postępowań sprawdzających i postępowań bezpieczeństwa przemysłowego (tj. postępowań służące stwierdzeniu zdolności podmiotów, które w prowadzonej działalności gospodarczej zamierzają realizować lub realizują umowy lub zadania wynikające z przepisów prawa, związane z dostępem do informacji niejawnych - do ochrony tych informacji), przyspieszenie i usprawnienie postępowań kontrolnych dotyczących oświadczeń majątkowych, czy też realizacja zadań ustawowych Szefa KAS w zakresie ujawniania i odzyskiwania mienia zagrożonego przepadkiem, rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw oraz przestępstw skarbowych, zapobieganie tym przestępstwom oraz ściganie ich sprawców.

Informacje z Systemu Informacji Finansowej będą mogły być wykorzystywane przez sądy i prokuratury - w celu wykonywania wniosków o udzielenie pomocy prawnej, Centralne Biuro Antykorupcyjne, dyrektorów izb administracji skarbowej oraz Krajową Administrację Skarbową – w celu wykonywania ich ustawowych zadań, Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Agencję Wywiadu, Służbę Wywiadu Wojskowego, Żandarmerię Wojskową, Straż Graniczną i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej - na potrzeby przeprowadzenia postępowania sprawdzającego lub postępowania bezpieczeństwa przemysłowego prowadzonych na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych.

Przestępstwa katalogowe

Do projektu ustawy o Systemie Informacji Finansowej wprowadzono definicję przestępstw katalogowych – nowa regulacja ma służyć ich rozpoznawaniu, zapobieganiu i wykrywaniu, lub wspomaganiu prowadzenia postępowania karnego w sprawie przestępstwa katalogowego, a także w celu identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa. Przestępstwa katalogowe to najcięższe przestępstwa wymienione w Załączniku nr I do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol), zastępujące i uchylające decyzje Rady 2009/371/WSiSW, 2009/934/WSiSW, 2009/935/WSiSW, 2009/936/WSiSW i 2009/968/WSiSW, należą do nich m.in. terroryzm, przestępczość zorganizowana, handel narkotykami, działalność związana z praniem pieniędzy, czy też przestępstwa związane z substancjami jądrowymi i promieniotwórczymi, handel ludźmi, rozbój i kradzież rozbójnicza i inne.

Zawarcie w ustawie o Systemie Informacji Finansowej wyłącznie odwołania we wskazanym powyżej zakresie, bez odsyłania do konkretnych czynów zabronionych opisanych w polskiej ustawie karnej ma służyć rozszerzeniu katalogu przestępstw również na czyny mieszczące się pojęciowo w opisowym katalogu z Załącznika nr I do Rozporządzenia 2016/794 i obejmować działalność właściwych organów z państw członkowskich Unii Europejskiej.

Instytucje zobowiązane i ich obowiązki

Podkreślić należy, że katalog instytucji zobowiązanych w rozumieniu ustawy o Systemie Informacji Finansowej nie pokrywa się z katalogiem instytucji obowiązanych, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Do instytucji zobowiązanych, przekazujących informacje do Systemu Informacji Finansowej będą należeć przede wszystkim instytucje kredytowe i finansowe prowadzące działalność w oparciu o ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe wraz z Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową, podmioty oferujące usługi płatnicze na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, firmy inwestycyjne i banki powiernicze, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, ale również Narodowy Bank Polski w zakresie, w jakim prowadzi rachunki bankowe dla osób prawnych, z wyłączeniem rachunków w systemach płatności prowadzonych przez NBP, przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych (w tym oddziały przedsiębiorców zagranicznych prowadzących taką działalność na terytorium RP) i oddziały unijnych instytucji płatniczych.

Instytucje zobowiązane zostaną na mocy ustawy zobligowane do przekazywania informacji o rachunku do Systemu Informacji Finansowej, z wyłączeniem rachunków „overnight”. W tym miejscu należy odwołać się do definicji „rachunku” określonej w projektowanej regulacji, która obejmie – rachunek płatniczy, o którym mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, rachunek bankowy i rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej niebędące rachunkami bankowymi, rachunek papierów wartościowych, rachunek derywatów i rachunek zbiorczy oraz służący do ich obsługi rachunek pieniężny w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Aktualizacja obowiązku przekazania informacji do Systemu Informacji Finansowej wystąpi w każdym przypadku otwarcia rachunku lub zawarcia umowy o przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych lub umowy o udostępnienie skrytki sejfowej, zmiany dotychczas przekazanych informacji, bądź zamknięcia rachunku lub zakończenia obowiązywania ww. umowy, a ich zakres obejmie dane osobowe zarówno posiadaczy rachunku, pełnomocników do rachunku, jak i beneficjentów rzeczywistych posiadaczy rachunku. Organem właściwym w sprawach Systemu Informacji Finansowej będzie Szef Krajowej Administracji Skarbowej, który jednocześnie będzie administratorem danych zgromadzonych w tym rejestrze.

W ustawie o Systemie Informacji Finansowej przewidziano również obowiązek informowania przez instytucje zobowiązane o przyporządkowaniu dla danego rachunku numerów tak zwanych „rachunków wirtualnych”, co związane jest z praktyką podmiotów przyjmujących cykliczne płatności od klientów za dostawy mediów czy też świadczących usługi telekomunikacyjne, zawierania z instytucjami zobowiązanymi umów umożliwiających im generowanie indywidualnych numerów do wpłat, przypisanych do danego klienta. Z punktu widzenia celów ustawy zasadne jest przekazywanie informacji wskazujących, że dla danego rachunku została przewidziana możliwość generowania „rachunków wirtualnych”.

Instytucje zobowiązane będą przekazywać dane do Systemu Informacji Finansowej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR) w terminie 3 dni od dnia otwarcia rachunku, zamknięcia rachunku lub zmiany informacji o rachunku (zawarcia lub zakończenia obowiązywania umowy o przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych lub o udostępnienie skrytki sejfowej). Informacje te będą przechowywane przez okres wynoszący co do zasady 5 lat od dnia zamknięcia rachunku lub zakończenia obowiązywania umowy, który będzie mógł zostać jednokrotnie przedłużony o kolejne 5 lat. Informacje zgromadzone w Systemie Informacji Finansowej będą niezwłocznie i w całości przekazywane Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. Samo przekazywanie informacji o rachunkach, na warunkach wskazanych w projekcie ustawy nie dozna ograniczeń z perspektywy tajemnic ustawowo chronionych.

Kontrola wykonania przepisów ustawy i sankcje administracyjne

Kontrolę wykonywania przez instytucje zobowiązane obowiązków w zakresie przekazywania informacji o rachunku do STIR sprawować ma według swojej właściwości Komisja Nadzoru Finansowego oraz naczelnicy urzędów celno – skarbowych. Projekt ustawy o Systemie Informacji Finansowej przewiduje, że instytucja zobowiązana która nie przekaże informacji o rachunkach do STIR w przewidzianym terminie będzie podlegać karze pieniężnej do 1 500 000 zł. Właściwy organ będzie miał możliwość odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej, jeśli instytucja zobowiązana przekaże informacje w terminie 14 dni od dnia otwarcia rachunku, zawarcia umowy o przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych lub umowy o udostępnienie skrytki sejfowej, zmiany przekazanych informacji o rachunku, zakończenia obowiązywania jednej z ww. umów, albo zamknięcia rachunku. Do ustawy o Systemie Informacji Finansowej planowane jest także wprowadzenie przepisów karnych, zmierzających do zwalczania niezgodnego z celami ustawy wykorzystywania informacji o rachunkach zgromadzonych w Systemie Informacji Finansowej oraz informacji z rejestru, o którym mowa w art. 25 ust. 1 projektu ustawy.

Co dalej?

Na obecnym etapie procesu legislacyjnego projekt został przekazany do Komisji Prawniczej, jednakże jej wejście w życie zaplanowane jest na 14 dni od dnia jej ogłoszenia.

Przekazywanie informacji do Systemu Informacji Finansowej rozpocznie się etapami. W pierwszej kolejności do przekazywania informacji do STIR będą zobowiązane banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe i NBP, które rozpoczną wykonywanie ww. obowiązku w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, następnie w horyzoncie 6 miesięcy obowiązek obejmie podmioty świadczące usługi płatnicze z wyjątkiem małych instytucji płatniczych, a także przedsiębiorców udostępniających skrytki sejfowe. Małe instytucje płatnicze, banki powiernicze i firmy inwestycyjne rozpoczną przekazywanie informacji o rachunkach w ostatniej kolejności tj. w terminie 9 miesięcy od dnia wejście w życie ustawy o Systemie Informacji Finansowej.

Z tekstem projektu ustawy o Systemie Informacji Finansowej można zapoznać się pod linkiem.

Autor: aplikantka adwokacka Katarzyna Łukomska

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym  świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, transakcji M&A, jak również doradztwa regulacyjnego dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie działalności firm inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, podmiotów zarządzających aktywami, banków (depozytariuszy), a także pozostałych uczestników rynku finansowego.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.