Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego – zmiany w UFI

W ramach rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku („Projekt”) skierowanego do Sejmu w dn. 12 czerwca 2023 r. przewidziano szereg bardzo istotnych zmian do ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi („Ustawa”, „UFI”). O zmianach tych informowaliśmy w ramach komentarzy towarzyszących postępom prac Ministerstwa Finansów koordynującego prace legislacyjne poprzedzające przekazanie Projektu do Sejmu.

Poniżej prezentujemy wykaz istotnych w naszej ocenie obszarów tematycznych, których dotyczą proponowane zmiany w ustawie o funduszach inwestycyjnych.

1) propozycje dotyczące działalności alternatywnych spółek inwestycyjnych (ASI) i podmiotów zarządzających (ZASI), w tym:

a) regulacje związane z zakazem wprowadzania ASI do obrotu wśród klientów detalicznych (osoba fizyczna może być uznana za klienta profesjonalnego, jeżeli wartość jej wkładu do alternatywnej spółki inwestycyjnej będzie nie mniejsza niż równowartość w złotych kwoty 60 000 euro) oraz zakaz zaciągania przez ASI pożyczek od osób fizycznych (zawierania innych umów o podobnym charakterze, dokonywania emisji obligacji lub innych papierów wartościowych niebędących prawami uczestnictwa ASI – w relacji z osobami fizycznymi) (art. 70zb, art. 70zc, art. 70zd, art. 70zf, oraz art. 280 ust. 1 pkt 7 i art. 282 ust. 3c. Art. 2 pkt 28a lit. b),

b) zapewnienie dostępu do informacji o ASI wpisanych do rejestru EuVECA oraz EuSEF (art. 229d),

c) modyfikacja dotycząca dokumentów przedstawianych w postępowaniu o wpis do rejestru zarządzających ASI i o uzyskanie zezwolenia (art. 70zc),

d) objęcie zarządzających ASI działających na podstawie wpisu do rejestru zarządzających ASI obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej (art. 70zb ust. 4, art. 280 ust. 1 pkt 7, art. 282 ust. 3c),

e) określenie zasad postępowania w przypadku, gdy zawarta została umowa na zarządzanie portfelem inwestycyjnym ASI lub jego częścią przez zewnętrznego zarządzającego, a zezwolenie na prowadzenie przez niego działalności wygasło lub zostało cofnięte (wstąpienie depozytariusza w obowiązki wynikające z zarządzania portfelem inwestycyjnym ASI lub jego częścią) (art. 70x),

f) wprowadzenie możliwości wykreślenia przez KNF z rejestru zarządzających ASI podmiotu, który pomimo uzyskania wpisu do tego rejestru nie uiścił opłaty za wpis (art. 70zf);

2) terminologia dotycząca funduszy sekurytyzacyjnych (funduszy wierzytelności) – zastąpienie w całym akcie prawnym odniesień do terminu „fundusze sekurytyzacyjne” wyrazami „fundusze wierzytelności” podporządkowane jest dążeniu do osiągnięcia spójności przepisów Ustawy z definicją terminu „sekurytyzacja” przewidzianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2402 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla sekurytyzacji oraz utworzenia szczególnych ram dla prostych, przejrzystych i standardowych sekurytyzacji („Rozporządzenie 2017/2402”). Działalność prowadzona przez polskie fundusze inwestycyjne określane obecnie jako „fundusze sekurytyzacyjne” może, ale w praktyce nie zawsze, wypełnia znamiona sekurytyzacji, o której mowa w Rozporządzeniu 2017/2402. Z uwagi na powyższe, a także ze względu na fakt, iż Rozporządzenie 2017/2402 stanowi bezpośrednio stosowany w polskim porządku prawnym akt prawa unijnego, posługiwanie się w ramach Ustawy określeniem „fundusze sekurytyzacyjne” mogłoby wprowadzać w błąd;

3) rozszerzenie możliwości łączenia FIZ – poprzez wprowadzenie możliwości łączenia funduszy zamkniętych przez przejęcie lub scalenie dwóch lub więcej funduszy w ramach nowego funduszu (analogiczne rozwiązania funkcjonują już w odniesieniu do funduszy otwartych oraz funduszy inwestycyjnych zamkniętych aktywów niepublicznych, FIZAN) (art. 208zzi ust. 1, ust. 2 pkt 2, ust. 3 ust. 4 ust. 5, art. 208 zzj, art. 208zzk ust. 7, art. 208zzm ust. 1),

4) zmiany dotyczące tworzenia i funkcjonowania funduszy portfelowych – jako wyraz realizacji Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK), poprzez wprowadzenie regulacji dotyczących krajowych ETF (ang. Exchanged Traded Funds), których koncepcja oparta jest na konstrukcji portfelowego funduszu inwestycyjnego zamkniętego, dokonującego w sposób ciągły emisji certyfikatów inwestycyjnych, które zgodnie ze statutem takiego funduszu będą oferowane w drodze oferty publicznej lub dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, pod warunkiem że fundusz lokuje swoje aktywa wyłącznie w papiery wartościowe stanowiące podstawę do ustalenia wartości indeksu rynku regulowanego (portfel indeksowy) albo w aktywa określone w statucie funduszu nieoparte na takim indeksie (portfel bazowy),

5) korekta terminologii w zakresie gwarancji emisji – zmiany nawiązują do przewidzianej w ramach ustawy z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy o ofercie publicznej (…) rezygnacji z posługiwania się pojęciami „subemisji inwestycyjnej” i „subemisji usługowej”,

6) digitalizacja obowiązków informacyjnych – umożliwieniu pozyskiwania informacji o banku depozytariuszu bezpośrednio od tego podmiotu, zamiast tak jak dotychczas od TFI (art. 73a),

7) identyfikacja, przekazywanie informacji i ułatwianie wykonywania praw uczestników funduszy inwestycyjnych zamkniętych (art. 2 pkt 13c, art. 123a-123e), w tym rozwiązania mające na celu zagwarantowanie towarzystwom funduszy inwestycyjnych możliwości ustalenia danych uczestników funduszy inwestycyjnych zamkniętych w sytuacji, gdy certyfikaty zostaną przeniesione na rachunki papierów wartościowych i będą przedmiotem obrotu wtórnego (przed 1 lipca 2019 r. TFI miały możliwość prowadzenia ewidencji uczestników i w każdym momencie posiadały wiedzę nt posiadaczy certyfikatów, w chwili obecnej są jej pozbawione ponieważ rachunki papierów wartościowych prowadzone są przez podmioty trzecie, w tym przez firmy inwestycyjne),

8) zmiana terminów na zbycie lub odkupienie jednostek uczestnictwa FIO/SFIO – 5 dni roboczych zamiast, jak obecnie, 7 dni kalendarzowych (art. 92 ust. 2),

9) umożliwienie FIZ nabywania nieruchomości również po upływie okresu dostosowawczego poprzez jednoznaczne wskazanie, że FIZ może nabywać nieruchomości do portfela inwestycyjnego również po upływie okresu dostosowawczego, pod warunkiem, że nie spowoduje to naruszenia limitów inwestycyjnych i doprowadzenia struktury aktywów do niezgodności z przepisami Ustawy oraz statutu funduszu (art. 148 ust. 3),

10) zmiany w zakresie tajemnicy zawodowej – ujednolicenie z regulacjami innych ustaw sektorowych, w tym tych odnoszących się do rynku kapitałowego takich jak ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (art. 149) i rozwiązań prawnych przyjętych w tej ustawie w zakresie uprawnień Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA) do uzyskiwania informacji zawierających tajemnice prawnie chronione (art. 281 i art. 284),

11) rezygnacja z nałożonego na dystrybutorów obowiązku comiesięcznego przekazywania TFI wykazu czynności mających na celu poprawienie jakości świadczonych usług i dokumentów potwierdzających poniesione z tego tytułu koszty oraz obowiązku TFI dokonania weryfikacji zgodności tych czynności z przepisami prawa i interesem uczestników oraz zasadności i prawidłowości ustalenia tych kosztów (art. 32a, art. 32b ust. 2–4, art. 32d). Uwzględniono tym samym postulaty IZFiA oraz przedstawicieli TFI i dystrybutorów wskazujących na ww. obowiązek jako na przykład szkodliwego gold-platingu przy wdrażaniu regulacji z obszaru MiFID II (w zakresie tzw. zachęt);

12) wprowadzenie tzw. usługi dystrybucji świadczonej na podstawie umowy przez podmiot uprawniony do udziału w dystrybucji jednostek uczestnictwa FIO lub SFIO, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2 lub 3 Ustawy (dystrybutora), na rzecz towarzystwa, FIO lub SFIO, którego organem jest dane towarzystwo, wraz określeniem wymogów odnoszących się do treści takiej umowy (jej przedmiotu), jak również zasad rozliczeń pomiędzy dystrybutorem a TFI z tytułu realizacji ww. usługi (dodanie art. 32d);

13) doprecyzowanie dotyczące domniemania porozumienia w przypadku nabycia albo objęcia akcji TFI wskazanie, że przedmiotem porozumienia jest nie tylko sposób wykonywania prawa głosu, lecz również samo nabycie albo objęcie akcji lub praw z akcji towarzystwa funduszy inwestycyjnych (art. 54 ust. 7 i 7a),

14) wprowadzenie rozwiązania przewidującego w przypadku funduszu inwestycyjnego, który jest reprezentowany przez depozytariusza możliwości powierzenia przez depozytariusza zarządzania portfelem takiego funduszu lub jego częścią uprawnionym podmiotom zewnętrznym (art. 50a ust. 4),

15) doprecyzowanie przepisów w zakresie możliwości inwestowania funduszy inwestycyjnych w tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę za granicą (art. 101 ust. 1-3], celem usunięcia rozbieżności z treścią dyrektywy UCITS oraz związanych z tym wątpliwości interpretacyjnych, w szczególności w przypadku instrumentów typu ETF notowanych na rynku amerykańskim, w przypadku których po dokonaniu emisji przez podmiot tworzący taki instrument, jest on dopuszczony do obrotu na giełdzie i praktycznie całość obrotu dokonuje się na rynku zorganizowanym (co wiązało się z wątpliwościami czy taki instrument spełnia określony dotychczas w ramach ww. przepisu UFI wymóg aby takie instrumenty były „umarzane na żądanie uczestnika”),

16) szczególne rozwiązania dotyczące likwidacji funduszu inwestycyjnego (dodanie art. 69 ust. 3 zdanie drugie, art. 227 ust. 4, art. 248 ust. 2c oraz art. 249 ust. 1b i 1), które mają na celu zaadresowanie problemu braku likwidatora w sytuacji cofnięcia zezwolenia TFI prowadzącemu likwidację funduszu przy jednoczesnym braku depozytariusza funduszu oraz potrzebę uregulowania kwestii pokrycia kosztów likwidacji funduszu (rozwiązanie oparte zostało na założeniu, że w przypadku zaistnienia ww. sytuacji innego likwidatora powinien ustanowić sąd rejestrowy),

17) przepisy sankcyjne, w tym:

a) ujednolicenie regulacji dotyczących sposobu ustalania kwoty stanowiącej górną granicę kary pieniężnej, możliwej do nałożenia na podmiot podlegający ukaraniu, w szczególności podniesienie ww. progu z 500 tys. zł do 5 mln zł (art. 232 ust. 1, art. 233 ust. 2 i 2a, art. 234 pkt 2, art. 234b),

b) zmiany dotyczące wydania przez KNF decyzji administracyjnej ograniczającej zakres wykonywanej działalności zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (art. 228 ust. 1c, ust. 1ca–1ck),

c) zrównanie wysokości kary nakładanej na zarządzających AFI z wysokością kary nakładanej na towarzystwa zarządzające funduszami inwestycyjnymi otwartymi (art. 228 ust. 1c pkt 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych,

d) rezygnacja z obligatoryjności przeprowadzania rozpraw w postępowaniach sankcyjnych, o których mowa w ustawie o funduszach inwestycyjnych, ustawie o obrocie instrumentami finansowymi oraz o ofercie publicznej (art. 228 ust. 5 i 6 ustawy o funduszach inwestycyjnych);

18) wprowadzenie rozwiązań usprawniających zasady realizowania inwestycji w ramach krajowego planu odbudowy (KPO) z wykorzystaniem funduszy inwestycyjnych zamkniętych aktywów niepublicznych, ukierunkowanych m.in. na ujednolicenie zasad funkcjonowania funduszy inwestycyjnych zamkniętych aktywów niepublicznych, w których wpłaty na poczet opłacenia certyfikatów inwestycyjnych pochodzą ze środków Unii Europejskiej lub środków, które mogą służyć realizacji programów unijnych (art. 197 ust. 4);

19) wprowadzenie możliwości ujawniania określonych informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem, wskazanych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (Rozporządzenie SFDR) na zasadzie dobrowolności, w ramach katalogu przypadków, w których ujawnienie informacji objętych tajemnicą zawodową nie narusza ustawowego obowiązku zachowania tej tajemnicy (art. 282 ust. 3 pkt 5);

20) zmiana treści art. 256 ust. 1b Ustawy związana z dostosowaniem treści tego przepisu do modyfikacji treści art. 19 ust. 1 pkt 6 obrocie instrumentami finansowymi, który rozszerza platformy obrotu papierów wartościowych emitowanych przez fundusze o Alternatywne Systemy Obrotu (ASO).

Warto natomiast odnotować, że zrezygnowano z kontrowersyjnego pomysłu UKNF zmierzającego do wyłączenia możliwości powierzania przez TFI zarządzania m.in. portfelami wierzytelności funduszy sekurytyzacyjnych podmiotom posiadającym zezwolenie KNF, o którym mowa w art. 192 ust. 1 Ustawy. Rozwiązanie to spotkało się z powszechną krytyką uczestników rynku, jako działanie nieproporcjonalne. Takiej ocenie przedstawicieli TFI i podmiotów zarządzających towarzyszyły propozycje efektywnego zaadresowania w inny sposób zagrożeń towarzyszących takiej propozycji, bez posługiwania się środkami, które za sprawą uchylenia kilku przepisów Ustawy, prowadziłyby w istocie do likwidacji całego sektora podmiotów wyspecjalizowanych w zarządzaniu ww. aktywami, ze szkodą dla polskiej branży funduszy inwestycyjnych.

Zmiany wprowadzane do UFI na mocy ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku wejdą w życie w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia, przy czym fundusze portfelowe, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności przed dniem wejścia w życie ww. ustawy zmieniającej są obowiązane dostosować statut funduszu do przepisów Ustawy w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (art. 41 ust. 1 ustawy zmieniającej).

Z treścią Projektu można zapoznać się pod linkiem.

Autorem artykułu jest Mariusz Biały, Counsel w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna.

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, transakcji M&A, jak również doradztwa regulacyjnego dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie działalności firm inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, podmiotów zarządzających aktywami, banków (depozytariuszy), a także w zakresie obsługi sporów sądowych dla podmiotów rynku kapitałowego.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.