Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z OFE na IKE

W dniu 28 maja 2019 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego ukazał się projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne („Projekt” lub „Ustawa”) .

5 lipca 2019

Inicjatywa ta prowadzi do zakończenia działalności otwartych funduszy emerytalnych (OFE), które począwszy od tzw. reformy emerytalnej z 1997 r., reprezentowały filar kapitałowy w polskim systemie emerytalnym. W sensie faktycznym proces ten rozpoczął się już w 2014 r., kiedy to 51,5% aktywów OFE zostało przekazanych do ZUS, a jednocześnie wprowadzono tzw. „suwak bezpieczeństwa” (w okresie 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez danego członka OFE, środki zgromadzone przez uczestnika przekazywane były w całości z OFE do ZUS). Wedle uzasadnienia Projektu, skierowanie środków z OFE na IKE ma służyć budowaniu prywatnych oszczędności emerytalnych Polaków, ponieważ tak, jak w przypadku pracowniczych planów kapitałowych (PPK), środki przekazane z OFE na IKE stanowić będą prywatną własność oszczędzającego.

Ustawa wprowadza zmiany do 32 aktów prawnych, w tym m.in. do:

ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych („Ustawa o funduszach emerytalnych”), która po nowelizacji regulować będzie organizację i funkcjonowanie wyłącznie pracowniczych funduszy emerytalnych, stanowiących jedną z form gromadzenia środków w ramach pracowniczych programów emerytalnych (PPE);
ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, w ramach której dodano m.in. rozdział 3a zawierający regulacje dotyczące IKE powstałych w wyniku przeniesienia środków z OFE („Ustawa o IKE/IKZE”);
ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi („Ustawa o funduszach inwestycyjnych”), które odnoszą się wprowadzenia szczególnych zasad dotyczących specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych (SFIO) powstałych z przekształcenia OFE, w tym wydzielonych w ramach tych SFIO subfunduszy emerytalnych oraz subfunduszy przedemerytalnych – w zakresie dotyczącym wskazania osób, które mogą zostać ich uczestnikami, zamiany jednostek wspomnianych subfunduszy, a także ograniczeń dotyczących likwidacji lub łączenia wspomnianych subfunduszy;
ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta;
ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym;
ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej;
ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych.

Wedle treści Ustawy oraz uzasadnienia do Projektu, zakłada się:

przekształcenie powszechnych towarzystw emerytalnych (PTE) w towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI);
przekształcenie OFE oraz dobrowolnych funduszy emerytalnych (DFE) w SFIO;
w ramach SFIO powstałych z przekształcenia OFE utworzone zostaną dwa subfundusze: subfundusz emerytalny oraz subfundusz przedemerytalny;
od miesiąca następującego po miesiącu, w którym oszczędzający osiągnie wiek o 5 lat niższy od wieku emerytalnego, jednostki uczestnictwa subfunduszu emerytalnego posiadane przez oszczędzającego na IKE ulegać będą zamianie na jednostki uczestnictwa subfunduszu przedemerytalnego;
polityka inwestycyjna subfunduszu przedemerytalnego ukształtowana zostanie w taki sposób, aby dostosowana była do wieku i profilu ryzyka uczestników. Służyć temu będą szczególne ograniczenia w zakresie działalności lokacyjnej określone w ramach Ustawy o IKE/IKZE;
osoby, które zawarły z funduszem umowę o dokonywaniu dodatkowych wpłat na IKE, będą mogły dokonywać dobrowolnych wpłat na IKE, nabywając jednostki uczestnictwa funduszy zarządzanych przez dane TFI i oferowanych w ramach IKE;
do 10 stycznia 2020 r. możliwe będzie złożenie deklaracji przez członka OFE o przejściu do ZUS, co będzie wiązało się z przeniesieniem aktywów z OFE do Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD) i dopisaniu ich wartości do kapitału zaewidencjonowanego na indywidualnym koncie w ZUS. Przy wyborze tej opcji nie będzie pobierana opłata przekształceniowa, ale przyszłe wypłaty emerytur będą opodatkowane podatkiem dochodowym (PIT);
środkami zgromadzonymi przez FRD zarządzać będzie fundusz inwestycyjny, którego jedynym akcjonariuszem jest Polski Fundusz Rozwoju S.A. (PFR) w ramach zdywersyfikowanej polityki inwestycyjnej;
w przypadku braku wspomnianej deklaracji, aktywa OFE i DFE zostaną przekazane na indywidualne konta emerytalne (IKE) prowadzone w ramach SFIO powstałe z przekształcenia;
jako substytut podatku dochodowego pobieranego od emerytur wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) od środków przenoszonych na IKE pobrana zostanie opłata przekształceniowa w łącznej wysokości 15%, której płatność zostanie rozłożona na 2 lata, i do uiszczenia której obowiązane będą SFIO. Wedle projektodawców – wysokość opłaty odpowiadać będzie poziomowi efektywnej stopy opodatkowania emerytur.

Ustawa z nielicznymi wyjątkami wejdzie w życie z dniem 1 listopada 2019 r., przy czym wedle aktualnej treści Projektu zakłada się, że:

w dniu 31 stycznia 2020 r. OFE umorzy jednostki rozrachunkowe zapisane na dzień 7 stycznia 2020 r. na rachunku członka OFE, który złożył deklarację o przejściu do ZUS;
w terminie od dnia 31 stycznia 2020 r. do dnia 5 lutego 2020 r. OFE przekaże do FRD aktywa funduszu proporcjonalnie w stosunku do struktury zarządzanego portfela inwestycyjnego o łącznej wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku danego członka OFE;
w dniu 5 lutego 2020 r. OFE umorzy wszystkie jednostki rozrachunkowe pozostające na rachunku członka OFE, który do dnia 28 lutego 2021 r. osiągnie wiek emerytalny, natomiast w dniu 6 lutego 2020 r. przekaże te środki na rachunek bankowy wskazany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (na fundusz emerytalny Funduszu Ubezpieczeń Społecznych);
do dnia 17 lutego 2020 r. PTE obowiązane będzie sporządzić, w formie aktu notarialnego, oraz ogłosić na swojej stronie internetowej statut SFIO, który powstanie z przekształcenia odpowiednio OFE lub DFE;
w dniu 21 lutego 2020 r. OFE oraz DFE zostaną przekształcone w SFIO, natomiast PTE w TFI;
do dnia 6 marca 2020 r. TFI powstałe z przekształcenia obowiązane będzie złożyć do sądu rejestrowego wniosek o wpisanie SFIO do rejestru funduszy inwestycyjnych oraz o wykreślenie odpowiednio OFE lub DFE z rejestru funduszy emerytalnych;
do dnia 23 marca 2020 r. TFI, które powstało z przekształcenia sporządzi prospekty informacyjne oraz kluczowe informacje dla inwestorów SFIO;
do dnia 21 kwietnia 2020 r. TFI powstałe z przekształcenia zobowiązane będzie ustanowić jednego depozytariusza dla każdego SFIO powstałego z przekształcenia;
w okresie do dnia 22 lipca 2020 r. TFI powstałe z przekształcenia stosować będą przepisy Ustawy o funduszach emerytalnych, w zakresie, w jakim nie są one sprzeczne z Ustawą o funduszach inwestycyjnych, przy uwzględnieniu zmian wprowadzonych Ustawą;
do dnia 22 lipca 2020 r. TFI powstałe z przekształcenia zobowiązane będzie dostosować prowadzoną działalność do wymogów wynikających z przepisów prawa oraz przekazać KNF dokumenty i informacje, o których mowa w art. 22 ust. 1 pkt 1 - 12 Ustawy o funduszach inwestycyjnych, dotyczące SFIO oraz, o których mowa w art. 58 ust. 1 tej ustawy, dotyczące TFI.

Należy jednak uwzględnić, że terminy te podlegać będą jeszcze zmianom w toku prac nad Projektem.

Zmiany przewidziane w Ustawie można określić jako jedno z największych, jeśli nie największe, spośród wyzwań o charakterze biznesowym, technicznym, operacyjnym i regulacyjnym z jakimi mierzyły się dotychczas instytucje finansowe zarządzające oszczędnościami emerytalnymi w Polsce. Taką ocenę uzasadnia zarówno zaprojektowany przez autorów projektu harmonogram działań poprzedzających przekształcenie OFE (związanych np. z przeniesieniem części środków OFE do Funduszu Rezerwy Demograficznej, FRD), w tym krótkie terminy przewidziane dla ich realizacji, jak również całkowita zmiana otoczenia prawnego działalności obecnych OFE, DFE i PTE. Objęcie przepisami regulującymi działalność TFI oraz funduszy inwestycyjnych, będzie się wiązało dla nich z rewolucyjnymi zmianami dotyczącymi m.in. obszaru compliance, audytu wewnętrznego, zarządzania ryzykiem i konfliktami interesów, działalności lokacyjnej (limity i inne ograniczenia inwestycyjne, proces podejmowania i dokumentowania decyzji inwestycyjnych), dystrybucji jednostek i produktów (MiFID II, AML, RODO), zasad współpracy z depozytariuszem, czy rachunkowości funduszy i wyceny aktywów. Ponadto, te spośród PTE, które zarządzają również funduszami zdefiniowanej daty, gromadzącymi aktywa w ramach PPK, podejmować będą to wyzwanie w warunkach wdrażania pracowniczych planów kapitałowych u kolejnych grup pracodawców (począwszy od 1 stycznia oraz 1 lipca 2020 r.).

Wraz z publikacją Projektu Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju zwróciło się o zgłaszanie w trybie konsultacji publicznych ewentualnych uwag do opublikowanej wersji Projektu. Uprzejmie informujemy, iż nasza Kancelaria zgłosiła swój udział w przedmiotowym procesie legislacyjnym, dlatego zachęcamy Państwa do kierowania za naszym pośrednictwem wszelkich wniosków i uwag związanych z Projektem, które będą na bieżąco przekazywane w toku prowadzonych konsultacji.

Pełna treść projektu