Czynniki zrównoważonego rozwoju (ESG) a świadczenie usług inwestycyjnych

Głównym celem wprowadzonych zmian jest konieczność uwzględniania czynników zrównoważonego rozwoju (ESG) w zarządzaniu produktowym oraz przy przeprowadzeniu testu adekwatności oferowanych lub rekomendowanych instrumentów finansowych. Co to oznacza dla firm inwestycyjnych oraz z drugiej strony – jak w zmienionej rzeczywistości odnajdą się klienci firm inwestycyjnych, w szczególności klienci detaliczni, którzy nie posiadają doświadczenia i wiedzy pozwalających na podejmowanie decyzji inwestycyjnych, przy właściwiej ocenie ryzyka?

Ramy prawne

Konieczność uwzględniania czynników zrównoważonego rozwoju w świadczeniu usług inwestycyjnych związana jest z wejściem w życie rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2021/1253 z 21 kwietnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie delegowane (UE) 2017/565 w odniesieniu do uwzględniania czynników, ryzyk i preferencji w zakresie zrównoważonego rozwoju w niektórych wymogach organizacyjnych i warunkach prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne („Rozporządzenie Zmieniające”) oraz dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2021/1269 z 21 kwietnia 2021 r. zmieniającej dyrektywę delegowaną (UE) 2017/593 w odniesieniu do uwzględniania czynników zrównoważonego rozwoju w zobowiązaniach w zakresie zarządzania produktami („Dyrektywa Zmieniająca”).

Zmiany na poziomie unijnym pociągają za sobą konieczność wprowadzenia odpowiednich zmian transponujących do polskiego porządku prawnego. Z tego względu obecnie toczą się prace legislacyjne nad projektem Rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych. Niejako obok procedowane są również zmiany w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Zmiana ma polegać na nadaniu nowego brzmienia art. 83b ust. 10 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, a jej propozycja została uwzględniona w projekcie ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych.

Czym są czynniki zrównoważonego rozwoju (ESG) i jaki mają wpływ na usługi finansowe?

Głównym celem zrównoważonego rozwoju jest przejście na niskoemisyjną, bardziej zrównoważoną i oszczędną gospodarkę. ESG, jako skrót z ang. environmental, social and corporate governance, to czynniki, które należy brać pod uwagę przy prowadzeniu działalności inwestycyjnej i podejmowaniu decyzji biznesowych. Czynnik environmental koncentruje się na ochronie środowiska, w tym takich kwestiach jak zużycie energii (również OZE), emisja gazów cieplarnianych czy wykorzystywanie surowców. Kryterium społeczne jest ściśle związane z takimi wartościami jak poszanowanie praw człowieka oraz propagowanie różnorodności i równości wśród pracowników. Czynnik ładu korporacyjnego uwzględnia kwestie związane ze strukturą zarządu, zasadami wynagrodzeń, jasną strukturą akcjonariuszy czy korupcją.

To właśnie te czynniki powinny być brane pod uwagę w tzw. zrównoważonym inwestowaniu. Uwzględnienie czynników ESG w procesie świadczenia usług inwestycyjnych ma na celu wsparcie zrównoważonych inwestycji oraz zwiększenie popytu na takie inwestycje, co z kolei jest warunkiem realizacji celów klimatycznych. Z tego też względu uwzględnianie czynników ESG stało się konieczne również w wymogach dotyczących zarządzania produktami finansowymi (product governance), a przez to również w badaniu preferencji inwestycyjnych klientów w obszarze ESG. Jednocześnie wprowadzone zmiany do pakietu MiFID II są jedynie częścią szerszego planu działania na rzecz zrównoważonego inwestowania i mają na celu wzmocnienie zakresu oddziaływania przepisów regulujących ujawnienia informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych („SFDR”) oraz w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje („Taksonomia”).

Mechanizmy uwzględniania czynników ESG w świadczeniu usług finansowych

Jak głosi motyw 5 Dyrektywy Zmieniającej, firmy inwestycyjne zajmujące się tworzeniem i dystrybucją instrumentów finansowych powinny uwzględniać czynniki zrównoważonego rozwoju w procesie zatwierdzania produktu, zarządzania produktami i nadzoru nad nimi.

• uwzględnianie czynników ESG przy określaniu grupy docelowej

Firmy inwestycyjne, przy określaniu grupy docelowej w odniesieniu do danego instrumentu finansowego, który będzie rekomendowany, oferowany lub którego nabycie lub objęcie będzie umożliwiane przez inne firmy inwestycyjne, będą zobowiązane do uwzględniania celów związanych ze zrównoważonym rozwojem, z którymi dany instrument finansowy jest zgodny. Co istotne, w odniesieniu do instrumentów finansowych uwzględniających czynniki zrównoważonego rozwoju nie będzie obowiązku wyznaczania negatywnej grupy docelowej. W ocenie ustawodawcy unijnego ma to na celu ułatwienie dostępu do instrumentów finansowych uwzględniających czynniki zrównoważonego rozwoju również klientom, którzy nie mają preferencji w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jak konkluduje zaś polski ustawodawca - w przeciwnym wypadku ich dostęp do takich instrumentów byłby ograniczony wyłącznie ze względu na fakt, że nie wskazali oni czynników zrównoważonego rozwoju w trakcie badania adekwatności przez firmę inwestycyjną.

• uwzględnianie czynników ESG przy teście adekwatności

Czynniki zrównoważonego rozwoju będą również brane pod uwagę wśród badanych przez firmę inwestycyjną czynników w celu określenia, czy instrument finansowy spełnia rozpoznane potrzeby, cechy i cele grupy docelowej. Ma to zapewnić inwestorom możliwość wyboru instrumentów finansowych związanych z realizacją celów zrównoważonego rozwoju i w konsekwencji zwiększyć popyt na te instrumenty. Czynniki ESG uwzględnione w danym instrumencie finansowym będą musiały zostać przedstawione klientom w sposób przejrzysty, w tym w taki sposób, aby ich prezentacja umożliwiała należyte uwzględnienie wszelkich celów klienta lub potencjalnego klienta związanych ze zrównoważonym rozwojem.

W konsekwencji, przy przeprowadzaniu testu adekwatności (odpowiedniości) danego instrumentu finansowego firmy inwestycyjne będą zobowiązane do pozyskania od klientów informacji dotyczących ich preferencji w odniesieniu do produktów inwestycyjnych uwzględniających czynniki ESG, w celu włączenia do jego inwestycji co najmniej jednego z instrumentów finansowych takich jak instrument w odniesieniu do którego klient ustali, że określona minimalna część inwestycji ma zostać zainwestowana w zrównoważone środowiskowo inwestycje w rozumieniu Taksonomii lub w zrównoważone inwestycje w rozumieniu SFDR lub w instrument finansowy, uwzględniający główne niekorzystne skutki dla czynników zrównoważonego rozwoju. Świadcząc więc usługi finansowe polegające na oferowaniu bądź rekomendowaniu danego instrumentu finansowego, firmy inwestycyjne będą musiały uwzględniać w prowadzonych ocenach adekwatności dane dotyczące preferencji klientów w zakresie obszaru ESG. W rezultacie, firma inwestycyjna będzie zobowiązana do uzyskania od klienta informacji dotyczących jego wiedzy, doświadczenia w zakresie inwestowania na rynku finansowym, sytuacji finansowej, w tym zdolności do ponoszenia strat oraz celów inwestycyjnych, uwzględniających apetyt na inwestycje zrównoważone, w tym również poziom akceptowalnego dla klienta ryzyka.

• regularne przeglądy instrumentów finansowych uwzględniających czynniki ESG

Obok określenia grupy docelowej (w odniesieniu do każdego emitowanego lub wystawianego przez nią instrumentu finansowego lub w przypadku gdy udziela innym podmiotom porad w zakresie emitowania lub wystawiania instrumentu finansowego), firmy inwestycyjne zobowiązane będą przeprowadzać regularne przeglądy tych instrumentów. Regulacja ta ma na celu zapewnienie, że spójność instrumentu finansowego z potrzebami, cechami i celami grupy docelowej, potwierdzona w chwili jego powstania, nie została z upływem czasu utracona. Początkowa kategoryzacja instrumentu finansowego uwzględniającego ESG do danej grupy docelowej nie będzie więc ostateczna. Firmy inwestycyjne będą bowiem zobowiązane do przeprowadzania regularnego przeglądu instrumentów finansowych, które tworzą, z uwzględnieniem wszystkich zdarzeń, które mogłyby w znaczący sposób wpłynąć na potencjalne ryzyko dla określonej grupy docelowej. Instrument finansowy zakwalifikowany do danej grupy docelowej będzie musiał pozostać spójny z potrzebami, cechami i celami grupy docelowej, w tym z jej ewentualnymi celami związanymi ze zrównoważonym rozwojem.

Od kiedy?

Zmiany związane z uwzględnieniem czynników ESG w świadczeniu usług finansowych wejdą w życie odpowiednio w dniu 2 sierpnia 2022 roku – w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności (zmiany wynikające z Rozporządzenia Zmieniającego) oraz w dniu 22 listopada 2022 roku – w odniesieniu do zarządzania produktowego, pod warunkiem ich wcześniejszej implementacji na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz banków powierniczych.

Wpływ zmian na odbiorców usług finansowych

Zmiany w obszarze regulacyjnym MiFID II, stanowiące pokłosie wszechobecnie wdrażanych czynników ESG, będą miały istotne znaczenie dla klientów firm inwestycyjnych. W wytycznych unijnego organu nadzoru z dnia 27 stycznia 2022 roku (wciąż nieopublikowanych w ostatecznym kształcie), ESMA podkreśla wagę obowiązku firm inwestycyjnych odpowiedniego wyjaśnienia klientom terminów i pojęć dotyczących zrównoważonego rozwoju, w tym w szczególności różnicy między produktami mającymi cechy ESG a produktami bez takich cech w sposób jasny, przystępny i precyzyjny, bez użycia technicznej terminologii. Problem jednak w tym, że obecnie inwestycje zrównoważone stanowią bardzo niski odsetek. Nadto, wciąż brakuje danych źródłowych dotyczących sposobu identyfikacji odpowiednich instrumentów finansowych jako uwzględniających czynniki ESG, a standardy techniczne w tym zakresie zaczną obowiązywać dopiero w 2023 roku. W konsekwencji, występujące braki w danych dotyczących zrównoważonych produktów zapewne będą przekładać się na znaczne utrudnienia w klasyfikacji danego produktu oraz dopasowania go do uzewnętrznionych preferencji klienta. Przy założeniu, że klient będzie prezentował konserwatywne podejście co do klasy instrumentów finansowych, objętych jego zainteresowaniem, a które uwzględniają czynniki ESG, firmy inwestycyjne będą mogły nie mieć w swojej ofercie odpowiedniej ilości instrumentów, które będą spełniały oczekiwania klienta. Przykładowo, jeśli klient wskaże w ankiecie adekwatności, że w portfelu inwestycyjnym oczekuje, że instrumenty finansowe uwzgledniające czynniki ESG będą stanowiły nie mniej niż 20 – 30%, a firmy inwestycyjne będą oferowały mniejszy odsetek instrumentów zrównoważonych, wówczas istnieje ryzyko tzw. greenwashingu, tj. wywoływania u klientów wrażenia, że dany instrument uwzględnia czynniki ESG, podczas gdy faktycznie tych czynników nie uwzględnia. Uczestnicy rynku nie mają zaś żadnych narzędzi do weryfikacji czy „zielony” instrument faktycznie taki jest. Standardowo więc - czas i praktyka rynku pokaże w jaki sposób czynniki ESG będą uwzględniane w świadczeniu usług finansowych.

Autor: radca prawny Nikola Jadwiszczak - Niedbałka

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym  świadczy usługi doradztwa przy ofertach publicznych, obsłudze crowdfundingu, inwestycji kapitałowych i instytucji finansowych, jak również doradztwo regulacyjne dla sektora finansowego, świadcząc usługi m. in. w zakresie obsługi funduszy inwestycyjnych, venture capital, private equity, inwestycji kapitałowych i instytucji finansowych.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.