UKNF publikuje komunikat dot. interwencji produktowej w obszarze polis związanych z UFK

Prace nad interwencją trwały wiele miesięcy, a jej założenia były konsultowane z rynkiem ubezpieczeniowym.

Tło problemu

Niezadowolenie klientów z produktów ubezpieczeniowych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym („UFK”) rosło niezmienne od wielu lat. Podnoszono głosy, że oferowane produkty ubezpieczeniowe są wysoce kosztowne, a ponadto generują wysokie ryzyko inwestycyjne. Na skutek licznych skarg konsumentów, Rzecznik Finansowy już w grudniu 2012 roku opublikował raport dotyczący tej kategorii produktów, wskazując na ich kluczowe mankamenty. W latach 2013 – 2020 do Rzecznika Finansowego trafiło ponad 7 tys. wniosków o interwencję oraz 1 tys. wniosków o przedstawienie tzw. istotnego poglądu (źródło: https://rf.gov.pl/). Spory powstałe na kanwie produktów ubezpieczeniowych z UFK skutkowały wprowadzeniem w 2015 roku zmian w ustawie o działalności ubezpieczeniowej oraz podjęciem działań przez UKNF oraz UOKiK. Historycznie, gros skarg dotyczyło produktów, opartych na inwestycjach w certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamkniętych. W wielu przypadkach wycena aktywów funduszy inwestycyjnych zamkniętych, w które lokowane były jednostki uczestnictwa UFK, zaczęła znacząco spadać, co prowadziło do masowego rozwiązywania umów przez klientów, którzy z kolei nie mogli otrzymać wpłaconych środków z uwagi na czasowe wstrzymanie wykupu certyfikatów inwestycyjnych.

Efektem prowadzonych, wieloletnich działań mających na celu ochronę interesu nabywców polis inwestycyjnych z UFK jest właśnie interwencja produktowa UKNF.

Zakazane produkty ubezpieczeniowe

Decyzja została wydana na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1286/2014 z dnia 26 listopada 2014 r. w sprawie dokumentów zawierających kluczowe informacje, dotyczących detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych („Rozporządzenia PRIIP”). Zgodne z art. 17 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia PRIIP właściwy organ (tu: UKNF) może wprowadzić w swoim państwie członkowskim lub z jego terytorium zakazy lub ograniczenia w zakresie m.in. wprowadzania do obrotu, dystrybucji lub sprzedaży niektórych ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych lub ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych o pewnych określonych cechach, w szczególności w sytuacji, gdy dany ubezpieczeniowy produkt inwestycyjny bądź działalność lub praktyka wzbudzają poważne obawy dotyczące ochrony inwestorów lub stwarzają zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania i integralności rynków finansowych lub dla stabilności całego systemu finansowego.

Decyzją UKNF zakaz wprowadzania do obrotu, dystrybucji i sprzedaży dotyczyć będzie umów ubezpieczenia związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym („umowy ubezpieczenia z UFK”), spełniających co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

• dla których średni zwrot jest niższy niż 50% stopy procentowej dla określonego w decyzji okresu według odpowiedniej struktury terminowej stopy wolnej od ryzyka (dalej jako: „Kryterium 1”); lub
• w przypadku których określone w regulaminie ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego zasady i ograniczenia inwestycyjne nie zapewniają, aby środki ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego nie były lokowane w instrumenty contingent convertibles (dalej jako: „kryterium 2”).

Instrumenty contingent convertibles to obligacje kapitałowe, pożyczki podporządkowane lub inne instrumenty i umowy, w przypadku których, w razie wystąpienia określonego w warunkach emisji lub umowie zdarzenia inicjującego, emitent lub dłużnik dokonuje ich umorzenia, w formie odpisu trwałego albo odpisu tymczasowego obniżającego wartość nominalną instrumentu lub zobowiązania w całości lub w części, lub zamiany ich na akcje, lub też dokonuje umorzenia odsetek w całości lub części za dany okres odsetkowy lub wstrzymania ich wypłaty na czas nieoznaczony, jeżeli te obligacje kapitałowe, pożyczki podporządkowane, instrumenty lub umowy są emitowane lub zawierane przez dłużnika w celu ich zakwalifikowania lub już zostały zakwalifikowane do kapitału regulacyjnego banków i domów maklerskich lub środków własnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji.

W celu zagwarantowania klientom zakładów ubezpieczeń poziomu ochrony w części inwestycyjnej produktu zbliżonego do poziomu ochrony inwestorów – uczestników funduszy inwestycyjnych otwartych – UKNF dążył do wprowadzenia zakazu lokowania środków UFK w aktywa niestabilne i niedojrzałe, charakteryzujące się wysokim ryzykiem złożoności i przejrzystości, niską płynnością oraz ograniczoną zbywalnością, a nadto uniemożliwiającym zazwyczaj inwestorom detalicznym właściwe rozumienie ryzyka inwestycyjnego.

Jak zapewnia UKNF, Kryterium 1 ma na celu zapobiec, obserwowanej przez UKNF, niskiej wartości dla klientów umów ubezpieczenia z UFK w Polsce, w szczególności z uwagi na niski albo ujemny poziom efektywnej stopy zwrotu realizowanej na rzecz klientów, a także z uwagi na wysoki poziom opłat pobieranych w ramach tych umów. UKNF podniosła w piśmie kierowanym do Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych („EIOPA”), że planowany środek interwencji produktowej ma na celu rozwiązanie istotnych obaw związanych z ochroną inwestorów w związku z produktami ubezpieczeniowymi związanymi z UFK, które zasadniczo nie są opłacalne dla inwestorów. UKNF wskazał, że badanie rynku porównujące korzyści produktowe i płaconą składkę wykazało, że średnia stopa zwrotu dla inwestorów była ujemna i wahała się od -1,6% do -6,7%.

W zakresie Kryterium 2, UKNF wskazuje, że ma ono zapobiegać obarczaniu klientów nabywających umowy ubezpieczenia z UFK nadmiernym ryzykiem inwestycyjnym, w tym ryzykiem płynności, związanymi z możliwością nabywania ze środków UFK instrumentów contingent convertibles („CoCos”). W ocenie UKNF, lokowanie środków w instrumenty CoCos wiąże się z koniecznością akceptacji przez inwestora bardzo wysokiego ryzyka inwestycyjnego związanego z wbudowanym w te instrumenty mechanizmem absorpcji strat emitenta oraz ryzyka związanego z nieprawidłową wyceną tych instrumentów. W konsekwencji, pomimo obecnie trwających prac projektowych w zakresie wprowadzenia w polskim porządku prawnym ram legislacyjnych dla CoCos, w tym w szczególności celem których to prac jest usunięcie barier prawnych związanych z emisją tych instrumentów przez podmioty nadzorowane, UKNF wprowadza ograniczenia inwestycyjne w lokowaniu aktywów w CoCos.

Adresaci decyzji

Jak wynika z komunikatu UKNF, decyzja dotyczy wszystkich podmiotów krajowych i zagranicznych – twórców produktów ubezpieczeniowych – oferujących ubezpieczeniowe produkty inwestycyjne z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, tj. umowy ubezpieczenia z UFK, klientom na terytorium Polski. Równocześnie twórcy produktów ubezpieczeniowych z siedzibą na terytorium Polski mają obowiązek stosować się do decyzji w przypadku oferowania umów ubezpieczenia z UFK klientom poza terytorium Polski.

Konsekwencje decyzji

Jak zapewnia w komunikacje UKNF, weryfikacja spełniania kryteriów interwencji zostanie włączona do systemu nadzoru UKNF jako stały element. Jednocześnie, UKNF wprost wskazuje, że konsekwencją wydania decyzji jest nałożenie na jej adresatów obowiązków związanych z weryfikacją, czy wprowadzane do obrotu, dystrybuowane lub sprzedawane przez nie produkty ubezpieczeniowe spełniają kryteria wskazane w decyzji. Oznacza to, że twórcy produktów ubezpieczeniowych będą musieli przemodelować polityki inwestycyjne UFK, zważając na ograniczenia inwestycyjne płynące z decyzji UKNF oraz przeszacować koszty tych produktów. Jak podnosi UKNF, weryfikacja (w ramach własnej samokontroli) powinna odbywać się z zastosowaniem tzw. testu zgodności – tj. poprzez analizę zgodności z wymaganiami decyzjami – przeprowadzanego w ramach procesu zarządzania produktem i nadzoru nad tym procesem.

Termin stosowania i wyłączenia

Decyzja ma zastosowanie do umów ubezpieczenia z UFK, zawieranych począwszy od dnia 1 stycznia 2022 roku.

Decyzja UKNF nie ma zastosowania do: Pracowniczych Planów Kapitałowych, Pracowniczych Programów Emerytalnych, Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego5, Indywidualnych Kont Emerytalnych. Ponadto zakaz dotyczący CoCos nie ma zastosowania do umów ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym utworzonym przed dniem 1 stycznia 2022 roku, a sposób lokowania środków tego funduszu zapewnia, że nie są one lokowane w instrumenty CoCos. I na koniec już, jak wskazuje w komunikacji UKNF: (i) przystąpienie ubezpieczonych do grupowej umowy ubezpieczenia na życie, jeżeli jest związana z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, zawartej przed dniem 1 stycznia 2022 roku, nie jest w rozumieniu wydanej decyzji zawarciem nowej umowy ubezpieczenia; (ii) indywidualne kontynuacje grupowych umów ubezpieczenia na życie z UFK nie są objęte zakresem przedmiotowym wydanej decyzji.

Dalsze kroki

UKNF wskazuje w komunikacje, że celem dalszego wzmacniania ochrony klientów w obszarze umów ubezpieczenia z UFK na innych polach, niż ujęte w decyzji, UKNF przedstawi Ministerstwu Finansów propozycję zmian legislacyjnych zmierzających do wprowadzenia, na podstawie art. 133 ust. 3 dyrektywy 2009/138/WE w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II), przepisów prawa, które kompleksowo będą regulowały działalność lokacyjną prowadzoną ze środków ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, a ponadto przygotuje stanowisko w przedmiocie ujmowania kosztów i opłat w umowie ubezpieczenia z UFK, które zostanie skierowane do zakładów ubezpieczeń prowadzących działalność ubezpieczeniową w dziale I grupie 3 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej.

Autor: Nikola Jadwiszczak – Niedbałka

Kancelaria prawna KRWLEGAL zapewnia profesjonalne i fachowe doradztwo w wielu dziedzinach prawa, w tym świadczy usługi m. in. w zakresie obsługi funduszy inwestycyjnych, venture capital, private equity, obsługi inwestycji kapitałowych i instytucji finansowych.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: biuro@krwlegal.pl lub +48 22 29 50 940.